Küresel ısınma, çevre kirliliği, hızlı sanayileşme, nüfus artışı gibi hem doğal hem de beşeri sebepler nedeniyle doğal kaynaklar hızla tükeniyor.

Bu durum ise, barınma ve gıda yetersizliği başta olmak üzere pek çok sorunu beraberinde getiriyor. Dünyanın doğal kaynaklarını korumak amacıyla ise özellikle son yıllarda çeşitli alanlarda sürdürülebilir teknolojilerin kullanımı yaygınlaştı. Bu alanlardan biri de tarım. Organik tarım hem ülkemizde hem de dünyanın birçok yerinde tercih ediliyor.  Peki organik tarım nedir, neden önemlidir?

Organik tarım nedir?

Organik tarım; doğal kaynakların korunmasını sağlamak amacıyla gübre ve pestisit gibi yapay dış girdileri kullanmaksızın yapılan, sürdürülebilir verimliliğe dayanan bir üretim şekli. Doğaya ve insan sağlığına zarar vermeden yapılan bu üretimlerde, toprak verimliliği ve gıda güvenilirliği esas alınır, sentetik gübre, pestisit, hormon, hayvan yem katkıları ve genetiği değiştirilmiş organizmaların kullanımını reddedilir ya da sınırlandırılır. Tüm bu süreçler ise kontrol edilir ve sertifikalandırılır.

Organik tarım nasıl ortaya çıktı?

Dünyada bugün 100’den fazla ülkede organik tarım yapılıyor. Organik tarım; bundan yıllar öncesinde sanayi devrimi henüz gerçekleşmeden yapılan tarım çeşidiydi. Nitekim sanayi devriminin ardından gelişen teknoloji her alana yayıldı. Ancak son yıllarda tarım ve hayvancılıkta kullanılan kimyasal ürünlerin çevreye geri dönülmez zararlar vermesi organik tarım faaliyetlerinin yeniden gündeme gelmesine sebep oldu.

Organik tarım kavramı ilk kez, 1920’li yıllarda Almanya’da, Avusturyalı filozof Rudolf Steiner tarafından “Biyodinamik Tarım”; İsviçre’de, 1930’lu yıllarda Hans-Peter Rusch ve Hans Müller tarafından “Biyolojik Tarım” olarak ortaya atıldı. 1940 yılında ise İngiltere’de Albert Howard tarafından “Organik Tarım” olarak adlandırıldı. Dünyada her geçen gün organik tarım alanları genişliyor.

Türkiye’de ise organik tarım faaliyetleri ilk olarak 1985 yılında yapıldı. Bu süreçte bazı Avrupa ülkelerinin talepleri etkili oldu. Gelen talepler doğrultusunda Ege bölgesinde kuru incir ve kuru üzüm üretimi başladı. Ardından, 1994 yılında yayınlanan “bitkisel ve hayvansal ürünlerin ekolojik yöntemlerle üretimi” yönetmeliği ile birlikte Türkiye’de organik tarım alanındaki gelişmeler hız kazandı. Bu tarihten sonraki yıllarda hem üretilen ürün miktarı hem de organik tarım yapan üreticilerin sayısı hızla arttı.

Organik tarım nasıl yapılır?

Organik tarım yapılabilmesi için bazı koşulların sağlanması gerekiyor. Tüm dünyada kabul edilen organik tarım ilkeleri ve prensipleri bulunuyor.

Organik tarımda ürünün yetiştirilmesi, toplanması, hasat edilmesi, işlenmesi gibi tüm süreçlerde hiçbir kimyasal madde ve tarım ilacı kullanılmıyor. Bu nedenle de organik tarım yapılacak yerin ağır sanayi tesislerinden, kentsel atık alanlarından, maden işletmelerinden uzak olması gerekiyor.

Öte yandan organik tarım yapabilmek için öncelikle sertifikasyon kuruluşuna başvurmak gerekiyor.

Organik tarım ilkeleri ise şu şekilde;

IFOAM (Uluslararası Organik Tarım Hareketleri Federasyonu) göre, Organik tarım ilkeleri şunlardır:

1. Organik tarım, toprak, bitki, hayvan ve insan sağlığını bir bütün olarak sürdürmeli ve geliştirmelidir.
2. Organik tarım, ekolojik sisteme ve dönüşüme dayalı olarak, bu belirtilenleri taklit etmek ve sürdürülebilirliklerinin devamına yardımcı olmalıdır.
3. Organik tarım, çevre ve yaşam süreçlerinde adaleti sağlayan ilişkilere dayalı olmalıdır.
4. Organik tarım, mevcut ve gelecekteki nesillerin ve çevrenin sağlığını ve refahını korumak için ihtiyatlı ve sorumlu bir şekilde yönetilmelidir.

Organik tarım yöntemleri nelerdir?

Çoğu modern organik tarım tekniği, ekolojik sürdürülebilirliği teşvik eder. Bu teknikler; toprak ve su gibi doğal kaynakları koruyan eski tarım uygulamalarına dayalıdır. Organik tarım yöntemlerinden bazıları şöyle sıralanabilir;

• Mahsul rotasyonu (yavaş yavaş toprak zayıflamasına neden olan mono kültür tarımdan kaçınma).
• Yeşil gübre kullanma
• Kompost (Hayvansal gübre ve bitkisel atık kullanmak )
• Organik maddelerin geri dönüşümünü sağlama
• Alternatif bitki koruma (doğal avcılar) ve besleme ürünleri kullanma
• Bölgenin özel koşullarına dayanıklı olan yerel bitki çeşitleri kullanma
• Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların (GDO’lar) ve GDO’lar tarafından veya onlar ile üretilen ürünlerin kullanımından kaçınma

Organik tarım neden önemlidir?

Çevre kirliliği, küresel ısınma, kentleşme ve nüfus artışı doğal kaynakların hızla azalmasına sebep oluyor. Öte yandan bu kaynakların kirlenmesi ise hem insan sağlığını hem hayvan sağlığını tehdit ediyor ve ekolojik dengeyi bozuyor. Toprağın verimliliğini azaltan ve insan sağlığına ciddi hasarlar veren kimyasal uygulamalar da biyolojik çeşitliliğin azalmasına sebep oluyor. Biyolojik çeşitliliğin korunması içinse organik tarım büyük önem taşıyor. 

Organik tarım sayesinde;

• Kaybolan doğal denge yeniden sağlanabilir
• Toprak verimliliği artar
• Gelecek nesiller korunur
• Toprak ve genetik kaynak erozyonu önlenir
• Toprak, su kaynakları ve havayı kirletmeden çevre, bitki hayvan ve insan sağlığı korunur
• Enerji tasarrufu sağlanır
• Ekonomi desteklenir
• Yüksek kalitede besinler üretilir

Tüm bu sebepler organik tarımı daha da önemli hale getiriyor.

Türkiye’de yetiştirilen organik tarım ürünleri nelerdir?

Türkiye’de ilk olarak yetiştirilen organik tarım ürününün kuru incir ve kuru üzüm olduğundan bahsetmiştik. Organik tarım kapsamında Türkiye’de ilk kalemler olan kuru üzüm ve incir üretimi Ege Bölgesi’nde yapılıyor. Oldukça önemli bir organik üretim alan Ege’de üzüm ve incir dışında; domates, elma, armut ve zeytin gibi çeşitli ürünler de yetiştiriliyor.

Öte yandan ülkemizin diğer illerinde de pek çok organik tarım ürünü yetiştiriliyor ve ihraç ediliyor. Bazı illerde yetiştirilen ürünler şu şekilde;

• Kayısı – Malatya
• Antep fıstığı – Gaziantep
• Çay – Rize
• Çilek – Bursa, Konya
• Elma – Niğde, Denizli, Aydın
• Erik – Afyon, Bursa, Erzurum
• Kiraz – Bursa, Afyon, Konya
• Armut – Nide, Çanakkale, Isparta
• Adaçayı – Antalya, Şanlıurfa
• Nar – Adıyaman, Adana
• Zeytin –  Hatay, Çanakkale, Bursa, İzmir
• Vişne – Konya
• Havuç – Konya

Bunun yanı sıra ülkemizde; nohut, pamuk, ayçiçeği, ayva, badem, balkabağı, ahududu, biber, burçak, brokoli, ceviz, fındık, dut, defne, haşhaş, gül, lahana, kestane, kekik, patlıcan, patates, portakal, rezene, susam, soğan, yulaf ve zerdali de yetiştirilen organik tarım ürünleri arasında. Ayrıca ülkemizin  doğusunda da arpa, buğday, fiğ, yonca ve korunga gibi geniş alana ekimi yapılan bitkiler üretiliyor. İsteğe bağlı olarak Tunceli’de fasulye ve bezelye üretimi de yapılabiliyor.