Günümüzün en büyük sorunların biri çevre kirliliği. Doğayı ve canlı çeşitliliğini tehdit eden çevre kirliliği önlenmediği takdirde, ekolojik denge bozulabilir. Ekolojik dengenin bozulması ise, insanlık dahil tüm canlı yaşamını tehdit eden büyük bir tehlike. 

Ekolojik dengeyi korumak ve çevre kirliliğini önlemek adına son yıllarda özellikle büyük markalar tarafından çeşitli kampanyalar yürütülüyor. Bu kampanyalarda özellikle, geri dönüşüm ve sürdürülebilirlik üzerinde duruluyor. Günlük yaşantımızda yapacağımız birkaç ufak değişiklikle biz de geri dönüşüme katkıda bulunabilir ve çevre kirliliğinin önlenmesinde rol oynayabiliriz. Ancak hangi ürünlerin geri dönüştürülüp, hangi ürünlerin dönüştürülemediğini bilmemiz gerekiyor. İşte tüm yönleriyle; geri dönüşüm nedir, nasıl yapılır? 

Geri dönüşüm nedir ve neden önemlidir?

Geri dönüşüm terim olarak, kullanım dışı kalan geri dönüştürülebilir atık malzemelerin çeşitli geri dönüşüm yöntemleri ile ham madde olarak tekrar imalat süreçlerine kazandırılması olarak ifade ediliyor. 

Günlük yaşantımızda kullandığımız pek çok şey, (karton, cam, metal, plastik gibi maddeler) çevre kirliliğine neden oluyor. İnsanların sosyal ve ekonomik faaliyetleri sonucu, kullanım süresi dolmuş ve artık doğa için zararlı hale gelen her türlü maddeye atık deniyor. Atık madde hem havayı, hem suyu hem de çevreyi kirletiyor. Öte yandan kullandığımız ve attığımız bu ürünlerin yeniden üretilmesi ise ham maddeye olan ihtiyacı artıyor.  Ham madde kaynaklarının hızla tüketimi ise doğal kaynakların hızla tükenmesine sebep oluyor  Atıkların yeniden değerlendirilmesi ancak geri dönüşüm ile sağlanıyor. Bu nedenle de geri dönüşüm son derece önemli. 

Tüketilen ürünler yeniden geri dönüşüm halkası içine katılabildiğinde, ham madde ihtiyacı azalır. Bu da insan nüfusunun artışı ile paralel olarak artan tüketimin doğal dengeyi bozması ve doğaya verilen zarar engellenmiş olur. Başka bir deyişle ekolojik dengenin korunması ve sürdürülebilir bir dünya için geri dönüşüm şart. Çünkü her yıl binlerce canlı; denizleri, havayı ve çevreyi kirleten atıklar nedeniyle hayatlarını kaybediyor. 

Geri dönüşüm ilk kez ne zaman yapıldı? 

Geri dönüşümün ortaya çıkması çok eski zamanlara dayansa da, geri dönüşüme olan ihtiyaç dünya savaşları sırasında arttı ve ilk sistematik geri dönüşüm bu zamanlarda gerçekleşti. Dünya savaşları sırasında devletlerin, silah ve diğer malzemeler için kaynak arayışı başladı. Bu nedenle büyük devletler, II. Dünya Savaşı sırasında ülke çapında geri dönüşümle ilgili kampanyalar başlattılar. Vatandaşlar, özellikle metal ve fiber maddeleri toplamları konusunda teşvik edildi. 

O dönem dünyanın süper gücü olma yolunda ilerleyen ABD’de ise geri dönüşüm işlemi yurtseverlik anlayışında çok önemli bir yer edindi. Savaş sırasında başlayan kaynak koruma programları, doğal kaynakları kısıtlı olan birçok ülkede savaş sonrasında da sürdürüldü.

Geri dönüşümün katkıları nelerdir? 

Geri dönüşüm ile birlikte, dönüştürülebilen maddeler tekrar ham madde olarak kullanılır. Bu da çok büyük bir miktarda enerji tasarrufu sağlar. Örneğin, yeniden kazanılabilir alüminyumun kullanılması alüminyumun sıfırdan imal edilmesine oranla yüzde 35’e varan enerji tasarrufu sağlanır.

Atık malzemelerin ham madde olarak kullanılması çevre kirliliğinin engellenmesi açısından da son derece önemli. Kağıt, cam ve alüminyum gibi ürünlerin geri dönüştürülmesi ekolojik kaynakların korunmasını sağlar.. Kullanılmış kâğıdın tekrar kâğıt imalatında kullanılması hava kirliliğini yüzde 74-94, su kirliliğini yüzde 35, su kullanımını yüzde 45 oranında azaltabilir Başka bir örnek vermek gerekirse; bir ton atık kâğıdın kâğıt hamuruna katılmasıyla 8 ağacın kesilmesi önlenebilir.

Geri dönüştürülebilen ürünler nelerdir?

Geri dönüşüme bireysel olarak katkı sağlamak mümkün. Bunun için geri dönüştürülebilen ürünleri bilmeliyiz. Öte yandan evimizdeki çöpleri “geri dönüştürülenler ve dönüştürülemeyenler” olarak ayrıştırarak, geri dönüştürülebilen atıkları yeniden değerlendirebiliriz. İşte başlıca geri dönüştürülebilen ürünler;

Cam: Cam atıklar (şişe, kavanoz vb.) toplama kutularında toplanır ve bu atıklar renklerine göre ayrılarak geri dönüşüm tesislerine verilir. Burada atık ve katkı maddelerinden ayrılır. Burada cam kırılır ve ham madde karışımına karıştırılarak eritme ocaklarına dökülür. Bu şekilde tekrar cam olarak kullanıma geçer.

Kâğıt: Kağıtların üretimi için ağaçların kesildiğini hepimiz biliyoruz. Ancak kağıtların geri dönüştürülmesi ham madeye olan ihtiyacı azaltıyor, bu da ormanların korunmasına katkı sağlıyor. Kâğıtlar geri dönüştürülürken öncelikle kâğıt hamuru hazırlamak için su içerisinde liflerine ayrılır.Eğer gerekirse içindeki lif olmayan yabancı maddeler için temizleme işlemine tabi tutulur. Mürekkep ayırıcı olarak, sodyum hidroksit veya sodyum karbonat kullanılır. Daha sonra hazır olan kâğıt lifleri, geri dönüşmüş kâğıt üretiminde kullanılır. 

Alüminyum: Atık alüminyum küçük parçacıklar hâlinde doğranır. Daha sonra bu parçalar büyük ocaklarda eritilerek, dökme alüminyum üretilir. Bu sayede atık alüminyum, saf alüminyum ile neredeyse aynı hâle gelir ve üretimde kullanılabilir.

Plastik: Bazı plastik türleri geri dönüştürülemez. Bu nedenle plastikler öncelikle türlerine göre ayrıştırılır.  Ayrıştırılan plastik atıklar daha sonra kırma makinelerinde kırılıp küçük parçalara ayrılır. İşletmeler bu parçaları doğrudan belli oranlarda, orijinal ham madde ile karıştırarak üretim işleminde kullanabildiği gibi; tekrar eritip katkı maddeleri katarak ikinci sınıf ham madde olarak da kullanabilir. 

Geri dönüştürülebilen diğer ürünler ise şu şekilde sıralanabilir; 

• Piller
• Beton
• Organik atıklar
• Elektronik atıklar
• Demir
• Tekstil
• Ahşap
• Metal
• Solvent Bazlı Atıklar

Geri dönüşüme girmeyen ürünler nelerdir? 

Günlük yaşantımızda kullandığımız pek çok ürün geri dönüşüme girmez. Bunlar geri dönüştürülemeyen ürünler sınıfında yer alırlar. Bu tip ürünlerin tüketimini sınırlandırarak ve bunlara alternatif ürünleri tercih ederek çevre kirliliğini önlemede yer almak mümkün. Peki geri dönüştürülemeyen ürünler hangileri?

Karton bardaklar: Hemen hemen her gün satın aldığımız kahvelerin servis edildiği karton bardaklar, sıcak içeceği tutması için özel bir kaplamayla kaplandığından dolayı geri dönüştürülemiyor. Yumuşak ve esneyebilen bir plastik türü olan polistirenden üretilen bu ürünlerin geri dönüştürülebilmesi için özel bir makineye ihtiyaç duyuluyor. 

Tek kullanımlık plastik servis ürünleri: Plastik çatal, bıçak, tabak ve bardak gibi ürünler, polistirenden üretiir ve yumuşak bir yapıdadır. Bu nedenle nadiren geri dönüştürülebilirler.  

Damacana:  Damacanaların yapıldığı plastikler de geri dönüştürülmesi zor olan plastikler arasında. 

Poşetler: Plastik poşetler geri dönüştürülemeyen ürünler arasında yer alıyor. Bu nedenle de birçok ülke plastik poşet kullanımını sınırlandırdı. 

Ambalaj kağıtları: Paketli gıdalar ve hediyeler için kullanılan ambalaj kağıtlarının bazıları geri dönüştürülemiyor. Pek çok farklı türde ambalaj kağıdı geri dönüştürülebiliyor fakat geri dönüştürülemeyen birkaç tür bulunuyor. Özellikle folyolar, ışıltılı veya hatta biraz parlak olan ambalaj kağıtları ek maddeler barındırdığından ve bunlar ayrıştırılamayacağından geri dönüştürülemiyor.

Geri dönüştürülemeyen diğer ürünler ise şöyle; 

• Biberonlar
• Kompakt diskler
• Paketleme köpüğü
• Margarin, peynir ya da yoğurt kapları
• Plastik şişe kapakları
• Havlu kağıt
• Şırınga gibi tıbbi atıklar
• Strafor köpük
• Yapışkan bant
• Bazı bebek bezleri
• Bazı cam türleri